سازه کششی چیست؟ چه ویژگی های دارد و چرا گاهی بهترین گزینه برای اجراست؟ برای دریافت پاسخ این سوالات و اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید تا شما را با این سازه‌ی خاص و زیبا آشنا کنیم.

در هر جایی که زندگی می‌کنید چه در اطراف خودتان و در چه در تصاویری که از سایر نقاط جهان مشاهده کردید، نگاه‌تان به سازه‌هایی شبیه به چادر و خیمه در ابعاد بزرگتر افتاده است و دیده‌اید که مثل یک سایه‌بان و چتر عمل می‌کند. معمولا در نمایشگاه‌ها، پارکینگ‌ها، اجتماعات فضای باز و… احتمال دیدن سازه کششی بیشتر است چرا که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود از جمله سهولت ساخت، نگهداری و صرفه اقتصادی در کنار مزایای دیگر، جزو اولین اولویت‌ها برای اجرا محسوب می‌شود. البته اخیرا در یکی از ورزشگاه‌های کشور قطر به نام البیت (Al-Bayt) که میزبان جام جهانی فوتبال 2022 بود، پتانسیل و جذابیت خود را در مقیاس بزرگ‌تر و جدیدتری اثبات کرد و با افزایش آگاهی جامعه از این نوع سازه ها، از شهرت محبوبیت بیشتری نیز برخوردار شد. دلیل نام گذاری این ورزشگاه به البیت هم الهام گرفتن طراح آن از چادرهای سنتی بوده که به عنوان نماد اصالت و سبک زندگی قدیم کشور قطر معرفی شده است.

ویژگی های سازه کششی

در طراحی سازه کششی همان طور که از نامش پیدا است، از پارچه یا چادر قابل انعطاف به عنوان متریال اصلی سقف استفاده شده و بار وارد شده از سمت بالا، توسط پایه‌ها و قوس‌های منحنی کنترل و خنثی می‌شود. این بار می‌تواند وزن خود سازه کششی باشد یا عوامل آب و هوایی مانند برف و باران و حتی برخورد اجسام خارجی و وزش بادهای شدید. این نوع سازه به دلیل مکانیزم خاص خود، قابلیت متحرک بودن را نیز دارد. به این معنی که در مواقع نیاز با استفاده از اهرم‌های به کار گرفته در اسکلت آن و به وسیله انرژی الکتریکی جمع شده و در نهایت به شکل یک چتر بسته در می آید. دقیقا مشابه سازه‌هایی که در شهر مشهد و مدینه منوره ایجاد شده است.

با توجه به خصوصیاتی که گفته شد این نوع از سازه‌ها در فضای باز کاربرد دارند تا با ویژگی‌های منحصربه فرد خود باعث ایجاد تهویه سریع، استفاده از نور طبیعی و ایجاد فضای دیداری گسترده برای افراد حاضر در زیر آن می‌شود.

از دیگر ویژگی‌های سازه کششی، هزینه و زمان اجرای آن‌ها است که تفاوت محسوسی با سایر سازه‌ها دارد. طبیعتا سازه‌ای که با پارچه‌های مخصوص و تعداد زیادی پایه و شبکه فلزی ساخته می‌شود، نسبت به سازه‌هایی که دیوارها، ستون‌ها و سقف آنها هرکدام هزینه و زمان طراحی و اجرای خاص خود را می‌طلبد، گزینه ایده آل‌تری به نظر می‌رسد.

از جمله امتیازات دیگر سازه کششی، انعطاف‌پذیری آن برای هرگونه طراحی و شکل دهی نسبت به طراحی سازه‌های فلزی است. به طور کلی زمانی که متریال مورد استفاده محدود، در دسترس و کم هزینه باشد، قدرت مانور برای طراحی هم بیشتر می‌شود و اصطلاحا دست طراح معمار برای خلق طرح‌های زیبا و شگفت‌انگیز بازتر خواهد بود همان طور که در مثال ورزشگاه قطری اشاره کرده بودیم. هر چند در ایران نیز ورزشگاه امام رضا(ع) شهر مشهد از سازه کششی بهره می‌برد.

کاربردهای سازه کششی

با توجه به ویژگی‌هایی که تا اینجا در مورد سازه کششی بررسی کرده‌ایم، حدس کاربردهای آن هم کار چندان سختی برای شما نخواهد بود چرا که با وجود امتیازات فراوان، این سازه‌ها محدودیت‌هایی نیز دارند و نمی‌تواند همیشه جزو گزینه‌های روی میز باشد. اما در جایی که جزو گزینه‌ها باشد معمولا هیچ رقیب دیگری برای خود نمی‌بیند و همیشه بهترین، به صرفه‌ترین و مطمئن‌ترین خواهد بود.

به این معنی که هر جا نیاز به فضای باز باشد، سازه کششی حرف اول را زده و تقریبا تمام انتظارات ما از یک سازه مناسب برای فضای باز را برآورده می‌کند، به ویژه اینکه قابلیت متحرک بودن را هم دارد و جمع شونده است. همین امتیاز باعث می‌شود برای تامین رفاه و راحتی مراجعان یا مشتریان در مقابل آفتاب سوزان، بادهای شدید و برف و باران همزمان با لذت بردن از نور طبیعی و هوای آزاد به کار گرفته شود.

در پایان باید اشاره کنیم که تشریح کاربردهای سازه کششی در فضای باز، به این معنی نیست که در فضای بسته کاربردی ندارد. کما اینکه در بسیاری از اماکن رفاهی مانند تالار، رستوران و… که فضای بسته هم دارند، ممکن است به دلایل اقتصادی، زیبایی و حتی معماری داخلی، به عنوان پوشش سقفی از همین سازه استفاده شود چرا که در این صورت تعداد ستون‌ها کمتر و ارتفاع سقف نیز بیشتر شده و باعث ایجاد شکوه و نمای خاصی در فضای داخلی شود. این اتفاق در برندسازی و ماندگاری این فضا در ذهن مراجعه کننده بسیار موثر است.