سازه کششی چیست؟ چه ویژگی های دارد و چرا گاهی بهترین گزینه برای اجراست؟ برای دریافت پاسخ این سوالات و اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید تا شما را با این سازهی خاص و زیبا آشنا کنیم.
در هر جایی که زندگی میکنید چه در اطراف خودتان و در چه در تصاویری که از سایر نقاط جهان مشاهده کردید، نگاهتان به سازههایی شبیه به چادر و خیمه در ابعاد بزرگتر افتاده است و دیدهاید که مثل یک سایهبان و چتر عمل میکند. معمولا در نمایشگاهها، پارکینگها، اجتماعات فضای باز و… احتمال دیدن سازه کششی بیشتر است چرا که به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود از جمله سهولت ساخت، نگهداری و صرفه اقتصادی در کنار مزایای دیگر، جزو اولین اولویتها برای اجرا محسوب میشود. البته اخیرا در یکی از ورزشگاههای کشور قطر به نام البیت (Al-Bayt) که میزبان جام جهانی فوتبال 2022 بود، پتانسیل و جذابیت خود را در مقیاس بزرگتر و جدیدتری اثبات کرد و با افزایش آگاهی جامعه از این نوع سازه ها، از شهرت محبوبیت بیشتری نیز برخوردار شد. دلیل نام گذاری این ورزشگاه به البیت هم الهام گرفتن طراح آن از چادرهای سنتی بوده که به عنوان نماد اصالت و سبک زندگی قدیم کشور قطر معرفی شده است.
ویژگی های سازه کششی
در طراحی سازه کششی همان طور که از نامش پیدا است، از پارچه یا چادر قابل انعطاف به عنوان متریال اصلی سقف استفاده شده و بار وارد شده از سمت بالا، توسط پایهها و قوسهای منحنی کنترل و خنثی میشود. این بار میتواند وزن خود سازه کششی باشد یا عوامل آب و هوایی مانند برف و باران و حتی برخورد اجسام خارجی و وزش بادهای شدید. این نوع سازه به دلیل مکانیزم خاص خود، قابلیت متحرک بودن را نیز دارد. به این معنی که در مواقع نیاز با استفاده از اهرمهای به کار گرفته در اسکلت آن و به وسیله انرژی الکتریکی جمع شده و در نهایت به شکل یک چتر بسته در می آید. دقیقا مشابه سازههایی که در شهر مشهد و مدینه منوره ایجاد شده است.
با توجه به خصوصیاتی که گفته شد این نوع از سازهها در فضای باز کاربرد دارند تا با ویژگیهای منحصربه فرد خود باعث ایجاد تهویه سریع، استفاده از نور طبیعی و ایجاد فضای دیداری گسترده برای افراد حاضر در زیر آن میشود.
از دیگر ویژگیهای سازه کششی، هزینه و زمان اجرای آنها است که تفاوت محسوسی با سایر سازهها دارد. طبیعتا سازهای که با پارچههای مخصوص و تعداد زیادی پایه و شبکه فلزی ساخته میشود، نسبت به سازههایی که دیوارها، ستونها و سقف آنها هرکدام هزینه و زمان طراحی و اجرای خاص خود را میطلبد، گزینه ایده آلتری به نظر میرسد.
از جمله امتیازات دیگر سازه کششی، انعطافپذیری آن برای هرگونه طراحی و شکل دهی نسبت به طراحی سازههای فلزی است. به طور کلی زمانی که متریال مورد استفاده محدود، در دسترس و کم هزینه باشد، قدرت مانور برای طراحی هم بیشتر میشود و اصطلاحا دست طراح معمار برای خلق طرحهای زیبا و شگفتانگیز بازتر خواهد بود همان طور که در مثال ورزشگاه قطری اشاره کرده بودیم. هر چند در ایران نیز ورزشگاه امام رضا(ع) شهر مشهد از سازه کششی بهره میبرد.
کاربردهای سازه کششی
با توجه به ویژگیهایی که تا اینجا در مورد سازه کششی بررسی کردهایم، حدس کاربردهای آن هم کار چندان سختی برای شما نخواهد بود چرا که با وجود امتیازات فراوان، این سازهها محدودیتهایی نیز دارند و نمیتواند همیشه جزو گزینههای روی میز باشد. اما در جایی که جزو گزینهها باشد معمولا هیچ رقیب دیگری برای خود نمیبیند و همیشه بهترین، به صرفهترین و مطمئنترین خواهد بود.
به این معنی که هر جا نیاز به فضای باز باشد، سازه کششی حرف اول را زده و تقریبا تمام انتظارات ما از یک سازه مناسب برای فضای باز را برآورده میکند، به ویژه اینکه قابلیت متحرک بودن را هم دارد و جمع شونده است. همین امتیاز باعث میشود برای تامین رفاه و راحتی مراجعان یا مشتریان در مقابل آفتاب سوزان، بادهای شدید و برف و باران همزمان با لذت بردن از نور طبیعی و هوای آزاد به کار گرفته شود.
در پایان باید اشاره کنیم که تشریح کاربردهای سازه کششی در فضای باز، به این معنی نیست که در فضای بسته کاربردی ندارد. کما اینکه در بسیاری از اماکن رفاهی مانند تالار، رستوران و… که فضای بسته هم دارند، ممکن است به دلایل اقتصادی، زیبایی و حتی معماری داخلی، به عنوان پوشش سقفی از همین سازه استفاده شود چرا که در این صورت تعداد ستونها کمتر و ارتفاع سقف نیز بیشتر شده و باعث ایجاد شکوه و نمای خاصی در فضای داخلی شود. این اتفاق در برندسازی و ماندگاری این فضا در ذهن مراجعه کننده بسیار موثر است.

مزیت های منحصربه فرد سازه کششی
برخی از مزایای سازه کششی عبارتند از:
وزن پایین
عمدهترین بخش تشکیل دهنده سازه کششی، پارچه و میلههای فولادی هستند و حجم و وزن فلز به کار رفته در آن در مقایسه با سازههای دیگر که از بتن هم تشکیل شدهاند، بسیار کمتر است و به همین دلیل، سازه کششی جزو سازههای سبک محسوب میشود.
اقتصادی
دلایل اقتصادی، یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب نوع سازه، هزینه طراحی و اجرای آن، محسوب می شود و در این شاخص نیز سازه کششی جزو بهترین ها است چرا که حجم، وزن و نوع مواد سازنده آن به شکلی است که هزینه تمام شده پروژه را کاهش میدهد.
قابل تحرک
تصور کنید یک گروه سیرک قصد دارند هر مدت در یک شهر یا کشور به اجرا بپردازند و نیاز به سازهای با دهانه بزرگ، جمع شونده و محکم دارند تا بتوانند آن را جابجا کنند. طبیعتا برآوردن چنین انتظاری فقط از سازه کششی بر میآید. همچنین در اماکن پرتردد گردشگری و تفریحی که صرفا در زمان شرایط خاص آب و هوایی به یک محافظ و سایهبان نیاز است و در مواقع غیرضروری باید مثل یک چتر جمع شود، امتیازات این نوع سازه خودنمایی میکند.
مقاومت و دوام
به دلیل نوع پارچههای به کار رفته در سازه کششی، ساختار انعطاف پذیر آن و همچنین مقاومت در برابر آتش سوزی، اشعه خورشید، برف و باران و قارچ، دوام آن تضمین شده است و اگر در زمان طراحی و اجرا تمام استانداردها به خوبی رعایت شود به ندرت شاهد وقوع مشکلی در آن خواهیم بود.
مواردی که در بالا اشاره کردیم، تنها برخی از مهمترین مزایای سازههای کششی بود که باعث محبوبیت این نوع سازه نسبت به سازههای بتونیو فولادی شدهاست.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم به این سوال پاسخ دهیم که سازه کششی چیست؟ و چه ویژگیهایی دارد؟ و به نمونههایی از پروژههای مشهور سازه کششی اشاره کردیم. علاوه بر این مزیتهای استفاده از آن را در کاربردهای مختلف نشان دادیم تا درک کاملی از آنها داشته باشید. کلام آخر این است که سازه کششی به دلیل سبک بودن، قابلیت جمع شوندگی و جابجایی، مناسب بودن برای فضاهای باز، زیبایی ظاهری و … گزینه ایده آلی برای استفاده از محیطهای وسیع و پرتردد جهت فراهم آوردن آسایش افراد در مقابل شرایط مختلف آب و هوایی مانند اشعه سوزان خورشید و بارندگی محسوب میشود و به همین دلیل است در چنین فضاهایی این سازه را بیشتر مشاهده میکنید