در پروژه‌های ساختمانی، انتخاب سیستم‌های سازه‌ای مناسب از جمله در بخش سقف از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله قصد داریم سقف دال مجوف را به عنوان یکی از روش‌های مدرن و کارآمد در سازه‌های سقف مورد بررسی قرار داده و مزایا، عیوب و کاربردهای آن را با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم.
معرفی اولیه
یکی از ساده‌ترین راه‌های درک یک مفهوم، بررسی معنی و ریشه لغوی آن است. استفاده از کلمه عربی مجوف به معنی توخالی شده یا تهی شده به ما نشان می‌دهد با روش و سیستمی سروکار داریم که به دلایل مختلف در وسط آن حجم‌ها و فضاهای خالی استفاده شده است. این اولین مرحله آشنایی ما با سقف دال مجوف محسوب می‌شود. در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که این فضاهای خالی چگونه و به چه هدفی طراحی شده‌اند و چه مزایا و محدودیت‌هایی را به عنوان یک طراحی سازه سقف به همراه خواهند داشت.
مسئله کاهش مصرف مصالح ساختمانی در عین افزایش بهره‌وری یک سازه همیشه جزو دغدغه‌های اصلی مهندسان عمران بوده و هست و به طور مستمر سعی دارند روش‌هایی را ابداع یا بهینه کنند که با حداقل مصرف مصالحی مانند بتن و فولاد، علاوه بر دست‌یابی به بیش‌ترین استحکام و مقاومت در برابر زلزله، در زمینه‌های دیگر مانند تقویت خاصیت عایق بودن، کاهش وزن سازه، تسهیل مدیریت نصب تاسیسات در سقف و همچنین کاهش زمان انجام پروژه نیز موفق عمل کند.
سقف دال مجوف نیز یکی از همین ابداعات است که توانسته با تامین اهداف یاد شده، به عنوان یک گزینه کارآمد و مدرن به ویژه در ساختمان‌های با د‌هانه باز و مرتفع مورد توجه قرار گیرد. در واقع ساختمان‌هایی که به ارتفاع بالایی (تا 18 متر) نیاز داشته باشند، برای رهایی از ستون‌های بلند و متعدد و استفاده بهینه از فضا با طراحی معماری مناسب، می‌توانند میزبان این نوع سقف باشند.
این سقف در داخل دال‌های خود حجم‌های مجوفی از جنس پلی‌استایرن (EPS)، پلی‌یورتان (PU) یا پلی‌ایزوسیانورات (PIR) دارند که به عنوان عایق حرارتی و صوتی و عاملی برای کاهش وزن سازه، استفاده شوند. بسته به روش اجرای آن از جمله کوبیاکس و یوبوت، حجم‌های کروی، بیضی و مکعبی شکل توخالی بین دو صفحه مشبک فولادی قرار می‌گیرند تا یک فضای خالی رزرو کرده و پس از عملیات بتن‌ریزی، فارغ از ماندگار یا غیر ماندگار بودن قالب، این فضاها در سقف باقی بمانند. به این ترتیب علاوه بر کاهش مصرف بتن و فولاد، مزایای دیگری همچون ایجاد عایقی بهتر برای صدا و حرارت و حذف نیاز ایجاد ستون‌های زیاد به دلیل سبک ماندن سقف را به ارمغان خواهد آورد که هم از لحاظ زمانی و هم مالی نکته بسیار مثبتی برای یک پروژه به شمار می‌رود.
مزایای سقف دال مجوف
استفاده در سالن‌ها و فضاهای چند منظوره سقف دال مجوف با ویژگی‌هایی مانند امکان ایجاد فضاهای بزرگ و بدون ستون، قابلیت توزیع بار و وزن سبک، به عنوان یک راه‌حل مناسب برای سالن‌ها و فضاهای چند منظوره، مانند سالن‌های ورزشی، تئاترها، سالن‌های نمایشگاهی و کنفرانس‌ها استفاده می‌شود
وزن کـم
یکی از اصلی‌ترین مزایای سقف دال مجوف، کاهش وزن آن نسبت به سیستم‌های سقف سنتی است. استفاده از مصالح سبک به صورت مجوف به همراه طراحی و اجرای مناسب، باعث کاهش وزن کلی سازه و ساختمان می‌شود. از آن‌جا که وزن یک سازه و میزان تخریب‌پذیری آن در برابر زلزله رابطه مستقیمی باهم دارند، این روش با سبک کردن وزن کلی سازه، آن را در مقابل زلزله و فشارهای وارده مقاوم‌تر می‌کند.
تسهیل نصب تاسیسات
با وجود مجوف بودن دال‌ها، امکان عبور و جابجایی آسان تاسیسات مختلف از جمله سیستم‌های برق، سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی، لوله‌ها و کابل‌ها وجود دارد. این امر می‌تواند در بهره‌برداری و نگهداری آسان از ساختمان‌ها تأثیرگذار بوده و دست کارفرما را برای به کارگیری انواع سیستم‌های هوشمند ثانویه باز خواهد گذاشت.
عایق صدا و حرارت
با وجود فضای خالی درونی و گاهی بدنه قالب‌های ماندگار، سقف دال مجوف می‌تواند خاصیت عایق حرارت و صدای بهتری را نسبت به سایر روش‌های ساخت سقف ایجاد کند. در واقع این فضا می‌تواند به عنوان عایق صوتی عمل کرده و باعث کاهش نفوذ صداها به ساختمان شود. به‌علاوه همین فضا می‌تواند به عنوان عایق حرارتی ایفای نقش کرده و در نتیجه انرژی مصرفی برای سرمایش و گرمایش محیط داخلی ساختمان را کاهش دهد.
سادگی اجرا و صرفه اقتصادی
سقف دال مجوف را می‌توان ساده‌تر و اقتصادی‌تر از سایر روش‌های سقف‌بندی دانست. نصب دال‌های مجوف و سبک در سقف به معنی کاهش هزینه‌های نصب، حمل و جابه‌جایی مصالح و کاهش زمان نصب خواهد بود که می‌تواند خبر خوبی برای صرفه‌جویی در هزینه‌های کلی پروژه و کاهش زمان اجرای آن باشد. البته این ویژگی غالبا در مورد پروژه‌های بزرگ صادق است چراکه هزینه اجرای بالای آن به دلیل صرفه‌جویی چشم‌گیر در مصرف مصالح ساختمانی قابل توجیه خواهد بود اما در پروژه‌های کوچک از این نظر بهترین گزینه محسوب نمی‌شود.
معایب سقف دال مجوف
حالا که به بررسی نزایای سقف دال مجوف پرداختیم، نیاز است تا با معایب آن تیز آشنا شوید.
تحمل بار
با وجود مزایای وزن کم، سقف دال مجوف در برخی موارد ممکن است در تحمل بارهای سنگین مانند بارهای برف، طوفان‌های بسیار شدید و بارهای ناشی از تجهیزات ساختمانی محدودیت داشته باشد. بنابراین، در طراحی و اجرای سقف دال مجوف، باید به دقت به بارهای مورد انتظار و محدودیت‌های تحمل آن توجه شود.
دشواری عایق‌بندی
سقف دال مجوف به‌دلیل ساختار مجوف و تعداد اتصالات کم، مستعد بروز مشکلات در این زمینه است و حسیاست بالایی را در هنگام اجرا می‌طلبد. بنابراین نصب و اجرای عایق‌های حرارتی، صوتی و آب در سقف دال مجوف نیاز به دقت و کاربرد تکنیک‌های مناسب دارد تا از نشت آب، حرارت و صدا در ساختمان به خوبی جلوگیری شود.
هزینه‌های اجرا
همان‌طور که قبلا اشاره شد اگرچه سقف دال مجوف گزینه پیشرفته‌تری محسوب می‌شود، اما نصب و اجرای آن همچنان به هزینه‌های بالایی نیاز دارد. استفاده از مصالح و تجهیزات خاص و متخصصین مجرب برای نصب و اجرای سقف دال مجوف ممکن است هزینه‌های اجرایی را افزایش دهد. به همین دلیل است که توصیه می‌شود در پروژه‌های کوچک از این روش استفاده نشود.
نصب تجهیزات
در صورت عدم هماهنگی با مهندس طراح و کارشناسان تاسیسات، ممکن است نصب تجهیزاتی مانند چراغ‌ها، دوربین‌ها، سیستم‌های تهویه مطبوع و سایر تجهیزات ساختمانی با محدودیت‌هایی همراه باشد. در طراحی و اجرای سقف دال مجوف، باید به امکان نصب و عملکرد بهینه تجهیزات در این نوع ساختمان توجه ویژه‌تری صورت گیرد.
جمع‌بندی
به‌طور کلی سقف دال مجوف به عنوان یک روش نوآورانه ، مزایایی نظیر استفاده از فضاهای داخلی بزرگ‌تر، کاهش وزن سازه، افزایش امنیت در برابر زلزله و ایجاد عایق‌های صدا و حرارت و همچنین محدودیت‌هایی نظیر هزینه اجرا، نیروی انسانی متخصص و دشواری نصب تاسیسات در صورت وجود ناهماهنگی با مهندس طراح را در خود دارد.بنابراین انتخاب نهایی برای سازه سقف، بسته به شرایط پروژه خواهد داشت که تعیین کند آیا این روش مطلوب‌ترین گزینه است یا باید از سایر روش‌های عمومی‌تر استفاده کرد.